Pijlpunt

 
Kunststukje van de week – Verschenen in de Dordtenaar op 19 december 2002. Leek: Jan Hensema (tekenaar en illustrator).
Deskundige: Jan Koonings (Dordts Archeologisch Centrum).

De Leek:
Dat Jan Hensema oog heeft voor details staat buiten kijf. Daarvan getuigen zijn vele tekeningen van onze mooie historische binnenstad. Blader alleen maar eens door zijn onlangs verschenen boek “Was getekend Jan Hensema”. Dan bent u overtuigd dat Jan alles ziet. Zolang het zich maar boven de grond bevindt. Reden te over om hem nu eens in de grond te laten kijken. Turend door het voor hem zo karakteristieke brilletje, zegt hij over het voorwerp:
“Van een afstand gezien lijkt het wel een sigarettenpijpje. Of zou het een nagel (spijker) zijn? De vorm lijkt er wel wat op maar ik mis de platte aangesmede kop. En die ronding is mij niet bekend bij nagels voor een schip. Van wat voor materiaal het is gemaakt? Staal? Nee, ijzer! En wat zou het kunnen zijn. Toch een soort spijker. Waarvoor zou het gediend hebben? Niet voor grote houten balken. Daarvoor lijkt het mij te klein. Mogelijk is het gebruikt in de meubelmakerij. De ouderdom? Rond 1500 of 1600?”
Tot slot de vraag waar het voorwerp vandaan kwam. Jan twijfelt met zijn antwoord. “Niet ver uit de buurt denk ik. Uit één van de Hanzesteden misschien, of toch hier vandaan?”
Groot was de verbazing èn het plezier, toen Jan hoorde dat hij de plank volledig had misgeslagen en dat hij geen nagel maar een pijlpunt in zijn handen had!

De Deskundige:
Zo op het eerste oog is het een onaanzienlijk langwerpig stukje ijzer, met een lengte van 80 mm. Eigenlijk is het maar een deel van het totale voorwerp. In het holle gedeelte, de schacht, hoort namelijk nog een houten steel geklemd te zitten. Samen vormden zij ooit een dodelijk voorwerp, mits op deskundige wijze gebruikt. Dit kunststukje van de week is namelijk de punt van een kruisboogpijl. Deze met de hand gesmede pijlpunt is in 1998 gevonden bij archeologisch onderzoek op het Statenplein. Het wordt gedateerd in de 14e eeuw.
Reeds in de klassieke oudheid ontwikkelde zich uit de gewone handboog het eerste mechanische wapen; de kruisboog. Aan het einde van de 15e eeuw werd met dit wapen een afstand van 330 tot 350 meter overbrugd! In deze periode werd tevens begonnen met het maken van stalen bogen. De kruisboog was een “bijna duivels moordwapen, dat mensen neervelt zonder dat zij het schot zelfs voelen”, aldus een Byzantijnse prinses.
Opmerkelijk detail: tijdens het 2e kerkelijke concilie van Laterane (1139) werd de kruisboog in de strijd tussen christenen verboden en mocht het alleen tegen de heidenen worden gebruikt. Dit weerhield koning Richard Leeuwenhart van Engeland en koning Philipp Auguste van Frankrijk er niet van om vrijwel gelijktijdig, de eerste compagnieën kruisboogschutters op te richten.
De kruisboog heeft zich als oorlogswapen lange tijd weten te handhaven. Tot deze in de 15e eeuw geleidelijk aan werd verdrongen door vuurwapens. Echter, vanwege zijn geluidloosheid bleef de kruisboog nog tot in de 18e eeuw in gebruik als jachtwapen.