Onderzoeksagenda

Waarom een onderzoeksagenda?

Alles opgraven, ongeacht de kenniswinst en zonder te kijken of er in het depot misschien al tientallen vondsten van hetzelfde kaliber liggen. Je kunt je afvragen of dat nodig is...

Want een volledige opgraving is niet goedkoop. En met het oog daarop is het onnodig om de bodemverstoorder - en dus degene die het onderzoek moet betalen - met kosten te confronteren. Daarom werkt de gemeente Dordrecht met een onderzoeksagenda / speerpunten voor onderzoek. Daarin worden vraagstellingen geformuleerd die bij een noodzakelijk onderzoek opgenomen kunnen worden in het bijbehorende Programma van Eisen. Daarmee bepaal je, voordat je een schop in de grond zet, op welke vragen je antwoorden zoekt en dus wat je tijdens het veldwerk wel of niet bekijkt en wel of niet meeneemt. Alles draait dus om het op voorhand maken van een onderbouwde selectie.

Binnenstad

Ook eerder al werden vanuit het Rijk onderzoeksprogramma's opgesteld. Zo heeft de binnenstad van Dordrecht tussen 1969 en 1989 een belangrijke rol gespeeld in het grote ROB-onderzoeksproject 'Urbanisatie van het Nederlandse rivierengebied in de Middeleeuwen'. Een deel van het onderzoek in Dordrecht is in 2006 gepubliceerd door H. Sarfatij in zijn proefschrift "Dordracum Excavatum". Van dit proefschrift is ook een boek verschenen: Archeologie van een deltastad; Opgravingen in de binnenstad van Dordrecht. Dit boek is nog uitgebreider dan de dissertatie: het is deels verder uitgewerkt en daarmee vollediger. Sinds 1989 hebben vanuit het Rijk nog enkele kleinschalige opgravingen in de binnenstad plaatsgevonden. In 1995 kreeg Dordrecht voor het eerst een gemeentelijk archeoloog.

Tussen 1997 en 2000 vond een grootschalige gemeentelijke opgraving plaats op het Statenplein. Dit onderzoek is in 2014 gepubliceerd en kan inmiddels vergeleken worden met de resultaten van het onderzoek uit de periode 1969-1989. Synthetiserend onderzoek, waarbij de resultaten uit de verschillende onafhankelijke onderzoeken worden vergeleken en gebundeld, is uiteindelijk het doel. Daarmee kan een bijdrage worden geleverd aan de 'missing links' in het historische beeld van Dordrecht en omstreken. 
 

Speerpunten voor onderzoek in de binnenstad

(Re)constructie van: 

1. het ontstaan en de ontwikkeling van de middeleeuwse stad (poortzijde en landzijde).

2. het dagelijks leven van de stadsbewoners (handel-ambacht, rijk-arm), hun relatie met het buitengebied en hun handelscontacten.

Buitengebied

Aan de andere kant verbergt ook het buitengebied van Dordrecht een bijzonder archeologisch landschap. Dit springt echter veel minder in het oog, omdat het huidige grotendeels al volgebouwde polderlandschap geen afspiegeling is van het dieperliggende middeleeuwse en oudere landschap.
Sinds 1995 wordt in Dordrecht structureel aandacht besteed aan dit onzichtbare en daardoor meer bedreigde, maar over het algemeen toch nog redelijk goed bewaarde middeleeuwse landschap in het buitengebied.

Dordrecht en wijde omgeving maakten deel uit van de Groote Waard: een gebied dat in de 13e eeuw ontstond uit de omdijking van meerdere kleinere waarden waarin tientallen kerkdorpen en ambachten lagen. In 1421 verdronk de Groote Waard: van de meeste dorpen bleef alleen de naam in de herinnering achter. De locatie van deze dorpen is grotendeels nog steeds een raadsel. Van de in 1421 verdronken dorpen worden er circa 17 op het huidige Eiland van Dordrecht verwacht.

Ook voor dit specifieke gebied zijn onderzoeksvragen geformuleerd. Deze spelen vooral in op de ontginningsfase, verkavelingspatronen, waterhuishouding en het functioneren van plattelandseconomieën en hun invloed op de stad Dordrecht. En natuurlijk in het bijzonder op het effect dat de Sint Elisabethsvloed heeft gehad op het gebied dat in de Late Middeleeuwen de graanschuur van Holland werd genoemd.

Speerpunten voor onderzoek in het buitengebied

(Re)constructie van:

1. het ontstaan, de ontwikkeling en de ondergang van het middeleeuwse landschap van de Grote of Zuid-Hollandse Waard.

2. het dagelijks leven van de middeleeuwse dorpsbewoners en hun relatie met de stad Dordrecht.